انواع میخ پرچ میخ پرچها را بر حسب نوع کار نوع اتصال وضخامت قطعات اتصال به فرمها

انواع میخ پرچ میخ پرچها را بر حسب نوع کار نوع اتصال وضخامت قطعات اتصال به فرمها واندازههای مختلف میسازند. 1. میخ پرچهای ضربهای )چکشی( این میخ پرچها برای اتصال ورقها پروفیلها ساختمانهای فلزی وکشتیسازی وصنایع مختلف دیگر کاربرد دارد. ومعموال تا قطر 36 میلیمتر طراحی وساخته میشود. این میخ پرچها تا قطر 10 میلیمتر به صورت سرد واز قطر 10 تا 36 میلیمتر به صورت گرم به کار گرفته میشوند با توجه به نوع کاربری آنها سرهای متفاوتی دارند در شکل )9-5( نمونههای مختلف آنها آورده شده است. شکل 9-5 101

پرچ تسمه در جدول )2-5( مشخصات ونمونه کاربرد انواع پرچهای ضربهای تا قطر 10 میلیمتر که برای اتصال ورقهای فلزی به کار برده میشوند آورده شده است. پرچ نیمگرد تخت پرچ عدسی پرچ سر خزینه پرچ سر نیمگرد MS / St 34 / CU / AL MS / St 34 / CU / AL MS / St 34 / CU / AL MS / St 34 / CU / AL CU / AL جدول 2-5 نوع پرچ توضیح جنس میخ پرچ شکلهای میخ پرچ d = 1/ 2/ 3/ 4/ 5/ 6/ 7/ 8/ 9 d = 1/ 2/ 3/ 4/ 5/ 6/ 7 d = 1/ 2/ 3/ 4/ 5/ 6/ 7/ 8 d = 3/ 4/ 5 قطرهای موجود و و و و 1/ 71, / 42, / 63, / 5 0/ 4, 2/ 6, 3/ 5 1/ 4, 2/ 6, 3/ 5 3/ 5 D = 1/ 75.d K = 0 / 6.d D = 1/ 75.d K = 0 / 5.d D = 2.d K = 0 / 5.d d = 2 / 3.d K = 0 / 3.d d = 2 / 8.d K = 0 / 4.d پارامترها اتصاالت مواد نرم اتصال لحیم اتصال اتصاالت ورقکاری در مواردی که الزم اتصاالت محکم و بعضی کاربردها مانند: چرم نمد الستیک محکم و درزبندی پروفیلهایآلومینیومی و اتصاالت ظریف است سر میخ پرچ داخل قطعه اتصال قرار درزبندی گیرد پرچ میخی این پرچ در اتصال ورقهای فلزی ومصنوعات ساخته شده از ورق مانند وسایل آشپزخانه بدنه اتومبیل مورد استفاده قرار میگیرد جنس این پرچها از فوالد معمولی شکل 10-5 102

D وآلیاژهای آلومینیوم ومس ساخته میشود. این میخ پرچها از یک استوانه توخالی جدول 3-5 ومیلهایانواع میخیپرچ که در سر گ رد درون آن معمولی قرار دارد سرخزینه و تشکیلسرشده گ رد است. بزرگ )شکل 12-5( پرچ سرگرد معمولی است. میخ آورده شده سرخزینه میخ پرچها پرچ این میخ سه نوع متفاوت از بزرگ ویژگیهای سرگرد )3-5( پرچ جدول میخ در H E H E H E 2/40 5 0/8 5 0/8 2/90 6 0/8 6 0/8 3/20 6/5 0/9 6/5 0/9 8 1 3/85 8 1/2 8 1/2 10 1/4 4/80 10 1/5 10 1/5 14 1/7 5/85 12 1/8 12 1/8 15 2 6/40 13 2 13 2 16 2/2 برای اتصال این پرچها به دستگاه پرچ کش مخصوص نیاز است که پرچکاری با آن انجام میگیرد. نیروی الزم پرچکاری توسط دست یا با استفاده از هوای فشرده تأمین میشود. )شکل 11-5( پرچهای مخصوص: برای اتصال ورقهای فلزی نازک یا صفحاتی از مواد مصنوعی چرم وهمچنین در مواردی که برای پرچکاری فقط یک طرف محل اتصال در اختیار باشد. از پرچهای مخصوص استفاده میکنند. پرچهای مخصوص عبارتند از: پرچهای لولهای قارچی پرچ انفجاری 4- پرچهای لولهای: کاربرد این میخ پرچها برای اتصال قطعات فلزی سبک ومواد غیر فلزی )چرم مقوا مواد مصنوعی( است. اتصالی که با این میخ پرچ انجام میگیرد استحکام زیادی ندارد وبرای درزبندی هم مناسب نیست. این پرچها را از فوالدهای نرم برنج مس یا آلومینیوم تا قطر 10 میلیمتر میسازند. برای ایجاد اتصال با این میخ پرچ از یک سمبه مخصوص استفاده میکنند ولبه پرچ را با ضربه یا نیروی وارد بر آن شکل میدهند. )شکل 12-5( شکل 11-5 پرچکش دستی یا ماشینی شکل 12-5 103

شکل 13-5 پرچک ش قالب زیر پرچ چکش پرچ قارچی: در اتصال ورقهای نازکی که بایستی از یک طرف کامال صاف بوده وبرجستگی نداشته باشد. استفاده از پرچ خزینهای به علت ضخامت کم قطعات مورد اتصال امکان ندارد در چنین مواردی از پرچقارچی استفاده میشود. )شکل 13-5( پرچ انفجاری: در بدنه این پرچ سوراخ بن بستی ایجاد شده که درون آن را با مواد منفجره پر میکنند سپس با درپوشی آن را مسدود مینمایند. مواد منفجره بستگی به قطر و جنس میخ پرچ دارد. پرچکاری به این صورت انجام میگیرد که پس از قرار دادن میخ پرچ درون سوراخ قطعات مورد اتصال سر میخ پرچ را به کمک هویه مخصوص گرم میکنند. مواد منفجره در درجه حرارت 120 تا 130 درجه سا نتیگراد منفجر میشود وانرژی حاصل سر قفل کننده میخ پرچ ایجاد میگردد. )شکل 14-5( هویهی گرمکننده پرچ میل پرچ جا زده شده قبل از شکلگیری مواد منفجره به میل پرچ شکل داده شکل 14-5 5-2-5 محاسبات پرچکاری: برای داشتن اتصالی مطمئن در پرچکاری الزم است محاسبات دقیقی برای تعیین عوامل آن انجام داد. لذا در ادامه به نحوه محاسبه بعضی عوامل تعیین کننده میپردازیم. تعیین قطر پرچ: برای تعیین قطر میخ پرچ عوامل مختلفی تأثیرگذار میباشد عواملی مانند ضخامت قطعات مورد اتصال نوع پرچکاری وتنش های اعمالی را نام برد. تعیین قطر میخ پرچ با استفاده از روابط وجداول موجود انجام میگیرد. نمونه روابط به شرح زیر میباشد: )رابطه 9-5( فرمول عملی پرچکاری فرمول برایل d d = T+2 = 50 t 4 45t = d فرمول هامبورگ 15 + t رابطه 9-5 104

باال: روابط در =d پرچ قطر =T اتصال مورد قطعات ضخامت مجموع =t اتصال مورد قطعات ضخامت میانگین گرم( یا )سرد پرچکاری نوع با متناسب پرچ سوراخ قطر پرچ: سوراخ قطر تعیین رد کاستیهای نشود تعیین دقت با پرچ سوراخ قطر چنانچه میشود. تعیین پرچ وقطر میکند. تعیین را )d( پرچ سوراخ قطر 11-5( و )10-5 روابط میگردد. ایجاد اتصال سرد پرچکاری d 1 = 1/ 1d 10-5 رابطه 11-5 رابطه d1 = d+ 1 گرم پرچکاری ضخامت تا ورقها اتصال برای را پرچ سوراخ قطر و پرچ قطر نیز )4-5( جدول در میدهد. نشان میلیمتر 30 4-5 جدول ردیف ردیف پرچ سوراخ قطر پرچ قطر قطعه ضخامت کار پرچ سوراخ قطر پرچ قطر قطعه ضخامت کار 17 16 8 10 3/3 3 0/8 1 19 18 10 11 4/4 4 1 2 21 20 12 12 4/5 4/5 5 4 1/5 3 23 22 14 13 6/6 6 2 4 25 24 16 14 7/7 7 2/5 5 28 27 18 15 8/8 8 3 6 31 30 22 16 11 10 4 7 34 33 26 17 13 12 5 8 37 36 30 18 15 14 6 9 105

تعیین طول میخ پرچ: طول میخ پرچ متناسب با ضخامت قطعات مورد اتصال ونوع پرچکاری تعیین میشود. افزایش یا کاهش طول بیشتر از حد الزم موجب بروز کاستیهایی در اتصال پرچکاری میگردد. همان طور که در شکل )15-5( نشان داده شده است طول پرچ برابر است با مجموع ضخامت قطعات به عالوه مقداری که برای شکل دادن مورد نیاز است مطابق رابطه L = T + Le رابطه 12-5 :)12-5( شکل 15-5 از طرفی چون نوع پرچکاری )نیمکروی خزینهای و...( و روش اجرا نیز در تعیین طول پرچ مؤثر هستند برای اتصاالت مختلف الزم است از روابط خاص استفاده کرد جدول )5-5( نمونهای از این روابط را برای تعیین طول پرچهای نیمکروی وخزینهای با روشهای مختلف اجرا نشان میدهد. جدول 5-5 تعیین تقریبی مقدار L در پرچکاری پرچ سر عدسی پرچ خزینهای پرچ نیمکروی نوع پرچکاری =L T /1+ 5d پرچکاری سرد با دست L= T +0/ 7d L= T +1/ 1d L= T +1/ 6d پرچکاری سرد پرسی L= T +0/ 8d L= T +1/ 1d =L T /1+ 7d پرچکاری سرد با هوا L= T +0/ 8d L= T +1/ 2d L= T +1/ 7d پرچکاری گرم باروغن L= T+ d L= T +1/ 2d =L T /1+ 7d پرچکاری گرم با ماشین L= T+ d L= T +1/ 2d 106

مثال: محاسبههای زیر را برای اتصال مطابق شکل )16-5( به دست آورید در صوتیکه پرچکاری سرد انجام شده باشد. t1 = 4mm پاسخ: قطر پرچ = d d 1 قطر سوراخ پرچ= طول پرچ = L شکل 16-5 t2 = 3mm T d = 7mm = T+2 d = 7+ 2= قطر پرچ 9mm d 1 = 1/ 1d d 1 = 1/ 1 9= قطر سوراخ پرچ /9 9mm L= T +1/ 7d L = 7+ 1/ 7 9 L طول پرچ = 22 / 3mm معایب پرچکاری در اتصاالت پرچکاری ممکن است به دو دلیل زیر عیوبی در پرچکاری به وجود آید. الف( انتخاب نادرست عوامل پرچکاری ب( انتخاب نادرست روش اجرا 107

در جدول )6-5( نمونههایی از عیوب پرچکاری نشان داده شده است. جدول 6-5 نقص شکل علت وعامل نقص بدنه میخ پرچ کج شده وسوراخ را پر نمیکند سوراخ بزرگتر از اندازه مجاز است بدنه وسر قفل کننده میخ پرچ منحرف شده واستحکام سوراخها در یک راستا نیستند محل اتصال کم است. سر قفل کننده میخ پرچ دارای انحراف است. امتداد سوراخهانسبت به سطح کار مایل هستند سر قفل کننده بزرگ ودارای پلیسه میباشد. طول میخ پرچ بزرگ تر از اندازه مجاز میباشد. سر قفل کننده کوچک بوده واستحکام محل اتصال کم میباشد. طول میخ پرچ کوچکتر از اندازه مجاز میباشد. 108

ارزشیابی فصل پنجم 1 -انواع روشهای اتصال در صنعت را نام ببرید. 2 -فرنگی پیچ را تعریف کرده وانواع روشهای اجرایی آن را نام ببرید. 3 -انواع فرنگی پیچ را با رسم شکل نام ببرید. 4 -کاربرد چرخ رخ )چرخ ورقکاری( را شرح دهید. 5 -انواع روشهای پرچکاری را نام ببرید. 6 -انواع روشهای اجرایی پرچکاری را نام ببرید. 7 -اصول پرچکاری را شرح دهید. 8 -چند نمونه از عیوب پرچکاری را نام ببرید. 9 -چند نمونه از انواع میخ پرچها را نام ببرید. 109

بخش دوم: عملیات کارگاهی فصل ششم روشهای بریدن ورقهای فلزی 111

هدفهای رفتاری 1- نکات اجرایی برشکاری با قیچی دستی را توضیح دهد. 2- ورقهای نازک را با قیچی دستی ببرید. 3- برشکاری با قلم را انجام دهد. 4- نکات اجرایی قلمکاری را شرح دهد. 5- کار با قیچیهای اهرمی را انجام دهد. 6- برشکاری با ماشین گیوتین را انجام دهد. 112

6 6- روشهای بریدن ورقهای فلزی 1-6 قیچی کاری همانطوری که در فصل دوم توضیح داده شد برشکاری با قیچی از روشهای بدون براده برداری انجام می شده. برای دست یابی به مهارت الزم وکافی در بریدن توسط قیچی الزم است تمرینهای عملی بسیاری انجام گیرد تا هنرجو بتواند این مهارت راکسب کند. قبل از شروع تمرین عملی قیچی مناسب را با توجه به موارد زیر می توان انتخاب نمود. 1 ضخامت. 1 ورق 2 جنس. 2 ورق 3 فرم. 3 برشکاری 1- ضخامت ورق: برشکاری با قیچی دستی برای ورقهای فوالدی تا ضخامت 0/75 میلیمتر و ورقهای غیر آهنی تا ضخامت 1/5 میلیمتر در برش مستقیم ودر برشهای منحنی شکل تاضخامت 0/6 میلیمتر برای ورقهای آهنی وبرای ورقهای غیر آهنی تا ضخامت 1/25 میلی متر گرفته میشود. 2- جنس ورق: عامل تعیین کننده دیگر در انتخاب نوع قیچی جنس ورق مورد برشکاری است. بدین منظور ورقها را به دو گروه آهنی وغیر آهنی تقسیم می کنند. 113

در جدول )1-6( با توجه به جنس وضخامت ورقها توان برش آنها آورده شده است. جدول 1-6 ضخامت ورق جنس ورق ردیف تا 1 میلیمتر 1 فوالد S 185 1 تا 0/8 میلیمتر 2 فوالد S235JR 2 تا 0/7 میلیمتر 3 فوالد S275JR 3 تا 0/5 میلیمتر 4 فوالد E295 4 تا 2/5 میلیمتر آلومینیوم 5 تا 1 میلیمتر آلیاژهای آلومینیوم 6 تا 5 میلیمتر سرب 7 تا 1/2 میلیمتر مس 8 تا 0/8 میلیمتر برنج 9 تا 1/5 میلیمتر روی 10 3- فرم برشکاری در ورق: با توجه به شکل فرم برش در قطعه میتوان نوع قیچی دستی را انتخاب نمود قیچیها با توجه به شکل برشکاری به دو نوع تقسیم می شوند: الف برش مستقیم که خود به دو نوع: چپ بر راست بر تقسیم میشود. ب برش منحنی که این نیز به دو نوع تقسیم میشود: 1( منحنی بر داخلی 2( منحنی بر خارجی )شکلهای 1-6 تا 4-6( نمونهای از قیچی تیغه صاف شکل 1-6 برشکاری خطهای مستقیم با قیچی تیغه صاف شکل 2-6 نمونهای از قیچی داخل ب ر و شیوهی کار با آن E295=St50-4 S275JR=St44-3 S235JR=St37-2 S185=St33-1 114

با منحنی خطهای برشکاری 3-6 شکل صاف تیغه قیچی الف اهرم طول افزایش با میباشد. آن اهرم طول قیچی نوع انتخاب برای دیگر مهم عامل قیچیهای یابد. می کاهش برشکاری برای نیاز مورد نیروی آموختید قبال که همانطور سازند. می میلیمتر 200-400 اهرمهای طول با معموال را دستی دستی قیچی تیغه دو بین لقی مقدار خوب برش یک برای دیگر کننده تعیین عامل. میگردد خم نمیشود.بلکه بریده ورق باشد زیاد تیغهها بین لقی چنانچه میباشد. الزم برشکاری برای بیشتری نیروی باشد کم تیغهها بین لقی که صورتی در برعکس قرو لبههای در میتواند عیب این میگردد. تیغهها کندی موجب عمل این و دارد شود. تیغه شود شکسته وباعث ببرد تیغهها لبه است ممکن نیز گاهی کند. ایجاد پلیسه است. شده آورده دستی قیچیهای برای مناسب لقی مقدار )2-6( جدول در 4-6 شکل ب ر چپ قیچی ب: راستب ر قیچی الف: ب 2-6 جدول ردیف میلیمتر به ورق ضخامت میلیمتر به تیغهها بین لقی تا از تا از 0/05 0/015 0/75 0/25 1 0/1 0/06 2 1 2 دستی قیچی با بریدن اصول 1-1-6 واضح صورت به را برش خط بایست می ابتدا وصحیح خوب برشکاری یک برای در برش خط که میکنیم باز حالتی به را قیچی دهانه وسپس کشید ورق روی بر از بیشتر ورق چنانچه داشت توجه باید گیرد. قرار آن نوک به نسبت تیغه طول 2 3 رانده جلو سمت به را ورق قیچی میشود باعث شود قیچی دهانه وارد شده ذکر مقدار 115

وبرشکاری صورت نگیرد. ودر صورتی که ورق در فاصله کمتر از حد گفته شده قرار گیرد باعث باالرفتن تعداد دفعات برش شده وزمان برش را افزایش می دهد. نگاه کردن عمودی به خط برش در هنگام برشکاری نیز باعث افزایش دقت برشکاری شده واز انحراف قیچی جلوگیری می نماید. در صورتیکه طول برشکاری زیاد باشد. الزم از چند حرکت قیچی ورق را کمی به سمت باال خم نمود تا حرکت قیچی راحتتر صورت گیرد مطابق شکلهای )5-6 الف و 5-6 ب(. الف روش هدایت قیچی دستی هنگام بریدن ورق ب وضعیت ورق هنگام بریدن با قیچی دستی شکل 5-6 اگر بخواهیم قوسهای دایره ای یا منحنی شکل را برش دهیم می بایست جهت برش را با توجه به نوع قیچی انتخاب نمود. در صورتیکه قیچی انتخابی چپ بر باشد قیچی را در جهت عقربههای ساعت حرکت می دهیم تا خط برش را بخوبی بتوان دید. در این صورت خط برش در سمت راست تیغه قیچی دیده میشود. ودر صورتیکه از قیچی راست بر بخواهیم استفاده نمائیم می بایست قیچی را در جهت مخالف عقربه ساعت حرکت دهیم در این حالت خط برش در سمت چپ تیغههای قیچی مشاهده میشود. )شکل 6-6( قیچیهای دستی با اهرم ثابت در هنگامی به کار گرفته میشود که نیاز به نیروی بیشتری باشد این قیچیها را میتوان در سوراخ سندان قرار داده ویا بر روی گیره بست وبرای برشکاری بکار برد. )شکل 7-6( شکل 6-6 شکل 7-6 116

نکات ایمنی و حفاظتی برشکاری: - هرگز نباید برای افزایش نیروی برش به دسته قیچی اهرمی ضربه زد و طول اهرم آن را به وسیله لوله اضافه کرد و یا از نیروی وزن بدن جهت برشکاری استفاده نمود. - از بریدن ورقهای فوالدی آلیاژی با قیچی ها خوداری کنید. زیرا باعث صدمه زدن به تیغه می شود. - دور ریز قطعات قیچی شده را در محل مناسبی جمع آوری کنید و از پراکنده شدن آنها در عمل کار جلوگیری نمایید. - برای برش کاری قیچی مناسبی با توجه به ضخامت انتخاب نمایید تا به راحتی بتوانید عمل برشکاری را انجام دهید. - هرگز انگشتان خود را در هنگام برشکاری با قیچی گیوتین نزدیک تیغه ها نکنید. هیچ گاه حفاظ قیچی های ماشینی را از آنها دور نکنید. - قبل از شروع به کار با قیچی های نیبلر از محکم بودن تیغه های آنها اطمینان حاصل کنید. 117

2-1-6 تمرینهای عملی با قیچی دستی تمرین اول: با توجه به آموخته های خود نقشه شماره 1 را اجرا میکنیم. )شکل 8-6( نوع تمرین بریدن ورقهای نازک با قیچی دستی مستقیم بر زمان آموزش )ساعت( نظری عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه روغنی 100 0/5 125 3/5 0/5 شکل 8-6 فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهای نیاز دارید. از بین ابزارهای پیشنهادی فکر میکنید کدام ابزارها برای این تمرین مناسب میباشد. 118

2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 300 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد. 3- جواب خود را با هم گروهیهای خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد. 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای این اجرای این کار کافی است در صوتیکه جواب منفیباشد. زمان پیشنهادی شما چه مدت است. ابزارهای پیشنهادی 1- گونیای 90 درجه 2- خطکش فلزی 30 سانتیمتری 3- خطکش فلزی 50 سانتیمتری 4- نقاله فلزی 5- سوزن خطکش 6- سنبه نشان 7- چکش فلزی 250 گرمی 8- چکش چوبی 9- سوهان سه گوش 200 میلیمتری 10- سوهان تخت 200 میلیمتری 11- سوهان کیفی 12- سندان تخت 13- صفحه صحافی 14- چکش پالستیکی مراحل انجام کار 1- ابعاد ورق را به وسیله خطکش فلزی کنترل نمایید. )شکل 9-6( شکل 9-6 119

2- با استفاده از گونیا از گونیایی بودن ورق اطمینان حاصل کنید. )شکل 10-6( 3- قطعه کار را مطابق شکل )11-6( خطکشی نمایید. شکل 10-6 شکل 11-6 4 -پسازاتمامخطکشیآنرایکبارکنترلنمودتااندازههادرستباشد.)شکل 12-6 ( 5- با استفاده از قیچی مستقیم از روی خطوط شروع به برشکاری نمائید توجه کنید که تیغه قیچی از خط برش خارج نگردد. همچنین در انتهای کاراز خط انتهائی عبور نکند. )شکل 13-6( شکل 13-6 شکل 12-6 120

6- پس از اتمام برشکاری قطعه را توسط چکش چوبی یا پالستیکی صاف نموده وبه هنرآموز خود ارائه نمائید. )شکل 14-6( شکل 14-6 121

نوع تمرین نقشه کار شماره 2 برشکاری ورقهای نازک با قیچی دستی مستقیم بر زمان آموزش)ساعت( نظری عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه روغنی 125 0/5 125 3/5 0/5 شکل 15-6 122

فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سؤاالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهای نیاز دارید. 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 500 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد. 3- جواب خود را با هم گروهیهای خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنرآموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد. 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای اجرای این کار کافی است در صورتیکه جواب منفی میباشد. زمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد. 6- ابزارهای انتخابی خود را با هنرآموز خود در میان بگذارید. 7- به گروههای سه نفره تقسیم ویک سر گروه برای خود انتخاب نمائید. 8- مراحل انجام تمرین را در گروه خود مورد بررسی قرار دهید. 9- جواب خود را با گروههای دیگر مقایسه نمائید. 10- مراحل کار پیش نهادی را با هنرآموز خود مطرح نمائید. 11- با دقت تمام شروع به انجام مراحل کار نمائید. 12- پس از اتمام کار مشکالت پیش آمده را در گروه خود وگروههای دیگر مطرح نمائید. 13- چه پیشنهادی برای بر طرف کردن آنها در تمرین بعدی دارید. 123

نوع تمرین نقشه کار 3 )شکل 16-6( برشکاری ورقهای نازک با قیچی دستی گ ردب ر به صورت مارپیچ )اسپیرال( نظری زمان آموزش عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه روغنی 120 0/5 120 3/5 0/5 شکل 16-6 فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهای نیاز دارید. 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 500 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد. 3- جواب خود را با هم گروهی های خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد. 124

5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای اجرای این کار کافی است در صورتیکه جواب منفی میباشد. زمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد. 6 -ابزارهای ا نتخابی خود را با هنرآموز خود در میان بگذارید. 7 -به گروههای سه نفره تقسیم ویک سر گروه برای خود انتخاب نمائید. 8 -مراحل انجام تمرین را در گروه خود مورد بررسی قرار دهید. 9 -جواب خود را با گروهای دیگر مقایسه نمائید. 10 -مراحل کار پیش نهادی را با هنرآموز خود مطرح نمائید. 11 -با دقت تمام شروع به انجام مراحل کار نمائید. 12- پس از اتمام کار مشکالت پیش آمده را در گروه خود وگروههای دیگر مطرح نمائید. 13- چه پیشنهادی برای بر طرف کردن آنها در تمرین بعدی دارید. سؤال: اگر هنرجوی چپ دست در کالس خود دارید فکر میکنید کدام نوع قیچی فرم بر برای ایشان مناسب تر باشد قیچی چپ بر یا راست بر - پاسخ خود را با همکالسی وهنرآموز خود در میان بگذارید. 125

2-6 کارهای عملی قلمکاری همانطور که در فصل دو مطالعه نمودید از قلم می توان برای برش استفاده کرد. انواع قلم: در )شکلهای 17-6 تا 6-23( زیرانواع قلمهای مختلف وکاربرد آنها را مشاهده میکنید. شکل 17-6 قلم تخت شکل 18-6 قلم تخت با لبهی گ رد شکل 19-6 قلم ناخنی شکل 20-6 الف( قلم د مباریک )شیارب ر( ب( کاربرد قلم د مباریک و روش کار آن شکل 21-6 الف( قلم شیار منحنی ب ر ب( کاربرد و شیوهی کار آن 126

شکل 22-6 الف( قلم میانب ر ب( کاربرد و شیوهی کار آن شکل 23-6 الف( قلم پلیسهگیر ب( کاربرد و شیوهی کار آن نکات اجرائی قلمکاری: در قلمکاری به سه نکته اساسی زیر می بایست توجه نمود. 1- عملیات قبل از برشکاری 2- عملیات برشکاری 3- عملیات اجرایی پس از برشکاری 1- عملیات اجرائی قبل از برشکاری: قبل از عملیات قلمکاری الزم است به نکات زیر توجه نمود. جنس قطعه: با توجه به نوع جنس قطعه کار نوع قلم انتخاب میگردد. این موضوع در فصل دو مورد بررسی گرددید شکل ظاهری قلم: الزم است قبل از شروع به قلمکاری الزم است زاویه قلم نوع قلم تیز بودن نوک قلم پلیسه نداشتن انتهای قلم را کنترل نمود. انتخاب ابزار مناسب: انتخاب ابزارهای مناسب مانند چکش از لحاظ وزن وشکل گیره یا نگهدارنده. انتخاب و آماده کردن قطعات کمکی: قطعاتی نظیر زیرسری پشتبند شابلنهای مخصوص. 127

زا پس بتوان تا داد انجام طوری را خطکشی است الزم قلمکاری برای خطکشی: رساند. اتمام به سوهانکاری نظیر عملیاتی با را قطعه از مقداری قلمکاری از گردید عنوان دوم فصل در که همانطوری قلم: با اجرائی عملیات 2- اجرائی نکات به ادامه در که میشود استفاده مختلف عملیات انجام جهت قلمکاری میپردازیم: آنها قلم مانند های قلم از میتوان قلم توسط بریدن برای قلم: از استفاده با بریدن ابتدا منظور این برای نمود. استفاده دیگر های وقلم گردبر قلم ناخنی قلم تخت بصورت را قلم کار این برای نموده تنظیم برش خط برروی را قلم نوک باید می راستا یک در برش وخط قلم نوک که طوری به داده قرار برش خط روی مایل ضربه به شروع وسپس برگردانده عمودی صورت به آرام را قلم وسپس گیرند قرار صورت مرحله چند طی عملیات است الزم کردن قطع برای میکنند. چکش با زدن ضربات ادامه با شد خواهد قطعه در فرم تغییر موجب سنگین ضربات کردن وارد پذیرد 24-6( )شکل شد. خواهد مطلوب برش باعث مناسب زدن قلم به شروع الیی قطعهی خط روی بر قلم تنظیم شیوه الف( قلم با بریدن روش ب( بریده قطعه کردن خارج روش پ( ورق درون شده 24-6 شکل ازسطح: برداری براده با میتوان کاررا این میباشد. قطعات سطح از برداری براده در قلم دیگر کاربرد میکنید. مشاهده )25-6( شکل در که داد. انجام وناخنی تخت های قلم از استفاده 128

برای جلوگیری از شکست در انتهای عمل الزم است براده بردای از جهت مخالف صورت پذیرد. نادرست درست الف( برادهبرداری از سطح ب( روش درست و نادرست برادهبرداری از انتهای کار شکل 25-6 برای اجرای درست براده برداری از سطح الزم است به نکات زیر توجه نمود قلم را در دست چپ و انتهای چکش را با دست راست بگیرید. و به قلم ضربه وارد نمایید. نکته مهم دیگر جهت نگاه کردن به قلم میباشد. که باید در سمت راست قطعه مورد براده برداری قرار گرفته وبه سطح مورد براده برداری نگاه کرد. )شکل 26-6( شکل 26-6 الف( قلمکاری نادرست ب( قلمکاری درست جدا کردن اتصاالت پیچ وپرچ شده با قلم: با استفاده از قلم وضربه های چکش میتوان اتصاالت پرچکاری شده را که کله پرچ بیرون از سطح کار میباشد. )مانند پرچ سر تخت سر عدسی نیمکروی و...(جدا 129

کرد. این عمل توسط قلم لب پران انجام میگیرد. ابتدا قلم را روی سطح کار تکیه داده نوک آن را با کله پرچ تماس می دهیم سپس با ضربه های پی در پی چکش سر پرچ را جدا میکنیم. )27-6( شکل 27-6 استفاده از قلم برای جدا کردن اتصاالت پرچکاری شده 3-2-6 جا در آوردن داخل قطعات با استفاده از قلم: برای در آوردن شکلهای هندسی مانند مربع مستطیل دایره وغیره میتوان پیرامون شکل مورد نظر سوراخهایی ایجاد کرد و سپس با قلم آنها را به هم متصل نمود. البته در شکلهایی که دارای ضلعهای قرینه هستند برای آسان شدن کار میتوان فقط روی دوضلع از شکل سوراخ ایجاد کنیم ودو ضلع دیگر را با قلم به هم متصل سازیم. همچنین پلهای باقیمانده بین سوراخها نیز به وسیله قلم جدا شود. )شکل 28-6( شکل 28-6 الف ب 4-2-6 دالیلوعیبهایایجادشدههنگامعملیاتقلمکاریوچگونگی رفع این عیبها: هنگام اجرای قلمکاری ممکن است در قطعه کار عیبهایی ایجاد شود که با وجود این عیبها دیگر نمیتوانیم از قطعه استفاده کنیم در جدول )3-6( مهمترین عیبهای عملیات قلمکاری را مشاهده میکنید. 130

جدول 3-6 عیبهای ایجاد شده ضمن عملیات قلمکاری علت به وجود آمدن و شیوهی از میان بردن آنها رفع عیب علت بوجود آمدن عیب نوع عیب ردیف نوک قلم به صورت مایل ابتدا روی خط تنظیم نشدن قلم به طور دقیق تر محل برش قطعه بزرگتر یا کوچکتر از اندازه بریده 1 تنظیم شود وسپس به حالت قائم در محل مربوطه قرارداده شود. شده است. دقت شود زاویه برش قلم و زاویه آزاد آن در زاویه برش قلم یکسان تنظیم نشده است. در براده برداری سطحی ضخامت براده 2 طول برشکاری ثابت بماند. متفاوت است.)سطح قلمکاری شده ناصاف است( قطعه در جای خود محکم گردد. حرکت متناوب قطعه کار در ضمن ارتفاع سطح قلمکاری شده یکسان 3 قلمکاری نیست. تیز کردن لبه قلم با توجه به زاویه های مناسب کند بودن لبه قلم برای وارد شدن قلم در قطعه ضربه های 4 صورت گیرد. زیاد الزم است. زاویه راٴس قلم متناسب با جنس قطعه تیز شود. بزرگ بودن زاویه رأس قلم برجستگی سطح قطعه در محل قلمکاری 5 زیاد است. نوک قلم به طور یکنواخت تیز شود. یکنواخت نبودن سطوح نوک قلم لغزیدن قلم روی سطح کار 6 آبکاری وسخت کردن نوک قلم نرم بودن نوک قلم نوک قلم زود کند میشود. 7 نکات ایمنی در عملیات قلمکاری: هنگام قلمکاری برای جلوگیری از حوادثی که ممکن است به چشم صدمه وارد کند از عینک محافظ استفاده کنید. همچنین در موقع تیز کردن نوک قلم استفاده از عینک حفاظتی ضروری است. چکش را از نظر محکم بودن دسته کنترل کنید تا از در آمدن وپرتاب آن به اطراف جلوگیری شود. ضربه های وارده توسط چکش در امتداد محور صورت گیرد تا از هر گونه صدمه احتمالی جلوگیری شود. هر چند وقت یک بار به محل چکش خور قلم توجه کنید اگر در اثر ضربه های چکش پلیسه دار شده است آن را سنگ بزنید در غیر این صورت ممکن است لبههای آن به اطراف پرتاب شده وحادثه ایجاد نماید. 131

باشید. هنگام سنگ زدن قلم ازتکیه گاه سنگ استفاده کنید و مواظب دستان خود 132

6-2-6 تمرین عملی قلم کاری نقشه عملی شماره 1 نوع تمرین بریدن ورقهای نازک با قیچی دستی گ ردب ر و قلم نظری زمان آموزش عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن گالوانیزه 155 0/5 155 5 1 شکل 29-6 فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهایی نیاز دارید. از بین ابزارهای پیشنهادی فکر میکنید کدام ابزارها برای این تمرین مناسب میباشد. 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 320 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد. 133

3- جواب خود را با هم گروهی های خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد. 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای اجرای این کار کافی است در صورتیکه جواب منفی میباشد زمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد. ابزارهای پیشنهادی 1 -گونیای 90 درجه 2- خطکش فلزی 30 سانتیمتری 3- خطکش فلزی 50 سانتیمتری 4- نقاله فلزی 5- سوزن خطکش 6- سنبه نشان 7- چکش فلزی 8- چکش چوبی 9- پرگار فلزی 10- سوهان تخت 200 میلیمتری 11- سوهان نیمگرد 200 میلیمتری 12- قیچی مستقیم بر 13- قیچی گردبر 15 قلم تخت 16- قلم ناخنی مراحل انجام کار 1- ابعادورق را کنترل نموده واز گونیا بودن آن اطمینان حاصل نمائید. 2- مطابق شکل )30-6( با رسم قطرهای ورق مرکز آن رامشخص وبا سنبهنشان عالمتگذاری نمایید. 134

O 30-6 شکل قطعه وسط در را میلیمتری و 45 40-35-30-25 شعاعهای با دایرههای ترتیب به 3- O مرکز به قطعه خارجی قسمت در میلیمتر 75-70-65 شعاعهای با دایرههای وسپس 31-6( )شکل نمایید. ترسیم پرگار با کنید. ترسیم )32-6( شکل مطابق را قطعه های گوشه برش خطهای 4- بگذارید. آن زیر را فوالد از سری زیر یک یا دهید قرار سندان یک روی را قطعه 5-33-6( )شکل 33-6 شکل 32-6 شکل 31-6 شکل 135

34-6 شکل میلیمتر 50 قطر به داخلی دایره قلمکاری به داخلی دایره برشکاری به اقدام وچکش قلم وسیله به )34-6( شکل مطابق 6- کامل بطور نیمگرد سوهان وسیله به را شده بریده قسمت سپس کنید میلیمتر 50 قطر بوده متناسب بایست می وارده ت ضربا تعداد قلم با برشکاری برای کنید. سوهانکاری نگردد. شکل تغییر دچار قطعه تا نمائید خوداری سنگین ضربات کردن وارد واز صورت به تقریبا ورق پایان در که طوری به ببرید گوشه از را خارجی قسمتهای 7-36-6( )شکل آید. در دایره گ ردب ر قیچی با خارجی قوسهای بریدن الف( قطعه اطراف برشکاری 35-6 شکل گ ردب ر قیچی با داخلی قوسهای بریدن آغاز ب( گ ردب ر قیچی با داخلی قوسهای بریدن ادامه پ( 36-6 شکل بریدن به وسپس کنید آغاز شماره ترتیب به داخلی دایره دایرههارااز برشکاری 8- میکنید. مشاهده را برشکاری ترتیب )36-6( شکل در بپردازید خارجی قوسهای ی تیغهها زیر صورتی به برش خطهای بکوشید باید قیچی با برشکاری هنگام 9- باشند( هم بر )عمود بسازد درجه 90 زاویه یک هم به نسبت که گیرند قرار قیچی ارزشیابی برای و نموده صافکاری گیری پیلیسه از پس را شده بریده ورقهای 10 نمایید. ارائه خود هنرآموز به 136

نقشه کار شماره 2 نوع تمرین بریدن به وسیله قلم نظری زمان آموزش عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه 1/5 یا 60 1/2 180 8 شکل 37-6 137

شکل 38-6 138

فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهایی نیاز دارید از بین ابزارهای پیشنهادی فکر میکنید کدام ابزارها برای این تمرین مناسب میباشد 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 300 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد 3- جواب خود را با هم گروهی های خود ودیگر هم کال سی ها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود ارائه دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای اجرای این کار کافی است در صورتیکه جواب منفی میباشدزمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد ابزارهای پیشنهادی 1 -گونیای 90 درجه 2 -خطکش فلزی 30 سانتیمتری 3- خطکش فلزی 50 سانتیمتری 4- نقاله فلزی 5- سوزن خطکش 6- سنبه نشان 7- چکش فلزی 8- چکش چوبی 9- پرگار فلزی 10- سوهان تخت 200 میلیمتری 11- سوهان نیمگرد 150 میلیمتری 12- قیچی مستقیم بر 13- قیچی گردبر 15 قلم تخت 139

16- قلم ناخنی 17- قلم نیمگرد 18- قیچی اهرمی 19 عینک محافظ 20 قیچی نیبلر دستی مراحل انجام کار 1- ابعاد مواد اولیه را با خطکش فلزی کنترل کنید. )شکل 39-6( شکل 39-6 2- با استفاده از گونیا ی لبه دار 90 درجه قطعه را کنترل وبررسی کنید. )شکل 40-6( شکل 40-6 140

3- قطعه را مطابق شکل )41-6( خطکشی کنید. شکل 41-6 4- خطهای برش را با سنبه نشان عالمتگذاری کنید. )شکل 42-6( شکل 42-6 5- خطهای سنبه نشان زده قسمتهای A وB را به وسیله قلم ببرید. )شکل 43-6( شکل 43-6 برشکاری با قلم 6- خطهای برشکاری شده قسمتهای A وB را با دقت سوهانکاری کنید. 141

7- خطهای صاف رابا سوهان تخت وخطهای منحنی را با سوهان نیمگرد سوهانکاری کنید. )شکل 44-6( شکل 44-6 سوهانکاری خطهای برشکاری شده 8- قسمتهای اضافی را با قیچی اهرمی ببرید. )شکل 45-6( شکل 45-6 برشکاری قسمتهای زاید با قیچی اهرمی 9- زاویههای ایجاد شده را با سوهان تخت یا حرکت نوسانی سوهانکاری کنید. )شکل 46-6( شکل 46-6 سوهانکاری قوسها 142

10- برای خمکاری قطعه کار از یک گیره ودو نبشی استفاده کنید. )شکل 47-6( قطعه را بین دو نبشی )لب گیره( به گونهای قرار دهید که خط خم مماس با خط لب گیره باشد. گیره را محکم کنید و برای محکم کردن لبه نبشیهای کمکی شکل )48-6( از یک گیره دستی استفاده کنید.با ضربههای چکش چوبی یک طرف قطعه را خمکاری کنید. سپس برای ایجاد یک زاویه کامل ونیز برای بر طرف کردن انحنای احتمالی که روی سطح کار به وجود آمده است. شکل 47-6 استفاده از گیره دستی شکل 48-6 استفاده از فلز کمکی به منظور همکاری کامل زاویه قطعه با گذاشتن یک قطعه فلز کمکی روی خم وزدن ضربه هایی با چکش فلزی خمکاری را کامل کنید همین عملیات را برای طرف دیگر قطعه انجام دهید تا قطعه شکل کامل خود را پیدا کند. 11- با گونیا زاویههای خم شده را کنترل کنید چنانچه پیچیدگی در قطعه کار وجود دارد آن را برطرف کنید وپس از پرداخت وکنترل نهایی برای ارزشیابی تحویل دهید. 12- در حین مراحل اجرا آیا با مشکل برخورد داشتید. 13- برای رفع این مشکل چه پیشنهادی دارید. 143

نوع تمرین نقشه کار شماره 3 )شکل 49-6( بریدن به وسیله قلم )غش گیر کتاب( نظری زمان آموزش عملی جنس وابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه 100 1 150 10 شکل 49-6 144

145 شکل 50-6

فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهایی نیاز دارید 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 300 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد 3- جواب خود را با هم گروهی های خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای این اجرای این کار کافی است در صوتیکه جواب منفی میباشد. زمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد 6- ابزارهای انتخابی خود را با هنرآموز خود در میان بگذارید. 7- به گروههای سه نفره تقسیم ویک سر گروه برای خود انتخاب نمائید. 8- مراحل انجام تمرین را در گروه خود مورد بررسی قرار دهید. 9- جواب خود را با گروهای دیگر مقایسه نمائید. 10- مراحل کار پیشنهادی را با هنرآموز خود مطرح نمائید. 11- با دقت تمام شروع به انجام مراحل کار نمائید. 12- پس از اتمام کار مشکالت پیش آمده را در گروه خود وگروههای دیگر مطرح نمائید. 13- چه پیشنهادی برای بر طرف کردن آنها در تمرین بعدی دارید 146

نقشه کار شماره 4 نوع تمرین جنس وابعاد مواد اولیه بریدن به وسیله قیچی و قلم )شمعدانی( 1 ورق آهن سیاه 70 1 100 2 ورق آهن سیاه 50 1 70 3 ورق آهن سیاه 50 1/5 50 4 مفتول فوالدی به قطر 6 و طول 500 زمان آموزش عملی نظری 14 2 147

فعالیت در کارگاه: هنرجویان عزیز با توجه به نقشه به سواالت زیر پاسخ دهید. - 1 برای اجرای کار چه ابزارهایی نیاز دارید از بین ابزارهای پیشنهادی فکر میکنید کدام ابزارها برای این تمرین مناسب میباشد 2- برای دور ریز کمتر اگر تعداد هنرجویان 15 نفر باشد و ابعاد ورق موجود در کارگاه 1 1000 1000 باشد چینش قطعات چگونه باشد 3- جواب خود را با هم گروهی های خود ودیگر همکال سیها مقایسه وبهترین جواب را به هنر آموز خود نشان دهید. 4- به نظر شما مراحل انجام کار چگونه باید باشد 5- فکر میکنید زمان پیشنهادی برای اجرای این کار کافی است در صورتیکه جواب منفی میباشدزمان پیشنهادی شما چه مدت میباشد ابزارهای پیشنهادی 1 -گونیای 90 درجه 2- خطکش فلزی )ستاره( 30 سانتیمتری 3- خطکش فلزی )ستاره( 50 سانتیمتری 4- نقاله متحرک 5- سوزن خطکش 6- سنبه نشان 7- چکش فلزی 8- چکش چوبی 9- پرگار فلزی 10- سوهان تخت 200 میلیمتری 11- سوهان نیمگرد 150 میلیمتری 12- قیچی مستقیم بر 13- قیچی گردبر 15 قلم تخت 148

16- قلم ناخنی 17- قلم نیمگرد 18- قیچی اهرمی 19 عینک حفاظتی 20 قیچی نیبلر دستی 21- چکش کروی )قلوهای( مراحل انجام کار: 1- طول گسترده مفتول مورد نیاز برای ساخت فرم شمعدانی را محاسبه کنید. شکل )52-6( شکل 52-6 2- با استفاده از قیچی اونیورسال مفتول مورد محاسبه را به اندازه قطع نمائید. 3- دو طرف مفتول را مطابق شکل به گیره بسته و با استفاده از سوهان پخ زنی کنید. )شکل )53-6( شکل 53-6 149

4- با استفاده از چکش کروی )قلوه ای(وسندان نسبت به فرم دادن مفتول اقدام نمائید. برای این منظور با اعمال ضربات متوالی ویکنواخت وطی چند مرحله نسبت به گرد کردن مفتول اقدام کنید. )شکل 54-6( شکل 54-6 5- برای کنترل ابعادی میتوان دایرههای با قطر 100 روی میز کار کشیده ودر طول انجام کار به تناوب نسبت به کنترل آن اقدام نمود. 6- برای شکل دهی به قسمت انتهائی شمعدان میتوان از یک لوله ویا میله گرد استفاده نموده وقوس مورد نظر را ایجاد نمود. )شکل 55-6( 7- فرم شمعدانی را با استفاده از چکش وسندان صافکاری نموده وتکمیل نمائید. 8- برای درست کردن برگ های شمعدانی میتوان دو عدد برگ درخت چنار با ابعاد مختلف را انتخاب وبه عنوان شابلن استفاده نموده وبر روی ورق فلزی رسم نموده وسپس با استفاده از قیچی دستی نسبت به برش آنها اقدام نمود. )شکل 56-6( شکل 56-6 شکل 55-6 150

9- برای ایجاد رگه های برگ روی ورق از قلم تخت استفاده کنید ومطابق شکل )57-6( این رگه ها را روی ورق ایجاد نمائید. شکل 57-6 10- برای درست کردن جای شمع میتوان به وسیله کاس کاری آن را تهیه نمود مراحل انجام کار به قرار زیر میباشد. محدب ومقعر کردن )کاس کردن( با دست عبارتست از کاس کردن گرده ای از ورق فلزی بطریقی که ضربات چکش بطور منظم از لبه گرده ورق شروع شده وبه مرکز آن ختم گردد. واین عمل تا آنجا ادامه یابد که قطعه تا حد مورد نظر کاس شود. برای انجام این عمل از چکش سر کروی )قلوه ای( ویا چکش صافکاری سرگرد وسندان چدنی چکش خوار یا چوبی که فرم مورد نظر در آن تعبیه شده باشداستفاده میشود. شکل )شکل 58-6( مراحل انجام کاس کاری را نشان میدهند. شکل 58-6 151

11- پس از تکمیل قطعات آنها را با استفاده از فرآیند اکسی گاز و روش لحیم کاری به یکدیگر مونتاژ کنید وسپس با انجام مراحل تکمیلی آن را برای ارزشیابی ارائه نمایید. 152

فصل هفتم روشهای خمکاری ورقهای فلزی 153

هدفهای رفتاری در پایان این فصل از فراگیر انتظار میرود: 1- اصول خمکاری ورقهای فلزی راشرح دهد. 2- روشهای خمکاری ورقهای فلزی را توضیح دهد. 3- خمکاری ورقهای فلزی را با روشهای مختلف انجام دهد. 154

7 7- تمرینهای خمکاری روشهای خمکاری ورقهای فلزی خمکاری ورقهای فلزی خمکاری ورقهای فلزی را با ابزارهای دستی مانند گیره چکش و... یا به وسیله ماشین انجام میدهند. )شکل 1-7( الف( خمکاری با استفاده از گیره و ابزار دستی ب( خمکاری با استفاده از دستگاه خمکن شکل 1-7 روشهای خمکاری قبل ازخمکاری عواملی ازقبیلشعاع خمش زاویهوجهتخمکاری را بایدتعیینکرد. شعاع خم با توجه به مقدار قوس مورد نظر در محل خمکاری انتخاب می شود. یعنی شعاع خمش مهمترین مساله در خمکاری است. اگر میزان خمکاری از حداقل شعاع خمش از حداقل مجاز کمتر باشد فلز در محل خم ترک خورده ومی شکند. خمکاری را در محور میدهند تا ایجاد شعاع خمش کوچک مقدور باشدواز ترک خوردن جسم جلوگیری شود. در جدولهای )1-7 و 2-7 و 3-7( حداقل شعاع خمش برای فلزات مختلف آورده شده است. 155

جدول 1-7 کوچکترین شعاع خمش برای فوالد با سختی متفاوت استحکام به میلیمتر ضخامت ورق به استحکام به میلیمتر ضخامت ورق به 50 تا 65 40 تا 50 تا 40 میلی متر 50 تا 65 40 تا 50 تا 40 میلی متر 16 16 12 8 1/6 1/5 1 1 20 20 16 10 2/5 2 1/6 1/5 25 25 20 12 4 3 2/5 2/5 32 28 25 14 5 4 3 3 36 32 28 16 6 5 5 4 45 40 36 18 8 8 6 5 50 45 40 20 10 10 8 6 12 12 10 7 جدول 2-7 شعاع خمش برای فلزات مختلف با ضخامت 1 میلیمتر به باال ضخامت ورق به mm جنس فلز 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 فوالد نرم 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 se 2/5 فوالد ضد زنگ 5 7/5 10 12/5 15 17/5 20 22/5 25 2/5 فوالد نیم سخت 5 7/5 10 12/5 15 17/5 20 22/5 25 1 آلومینیوم حرارت دیده 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 آلومینیوم حرارت ندیده 3 5 7 10 13 16 20 25 30 Ay 2 1/5 3 4/5 6 7/5 9 10/5 12 13/5 15 Ay 5 2 3/5 5 6/5 8 9/5 11 12/5 14 16 Ay 4 حرارت دیده 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 Ay 4 حرارت ندیده 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 1 مس حرارت دیده 2 3 4 5 6 7 8 9 10 3/5 مس حرارت ندیده 5 7/5 10 12/5 15 17/5 20 22/5 25 روی 1 3 5 7 10 13 16 20 25 30 156

جدول 3-7 حداقل شعاع خمش به میلیمتر برای ورقهای فلزی نازک برنج مس جنس ورق آلومینیوم دور آلومین ضخامت به میلیمتر فوالد 20 0/2 0/2 0/2 0/3 0/5 1/0 0/5 0/3 0/4 0/4 0/5 1/5 0/5 0/4 0/5 0/5 0/6 1/5 0/5 0/5 0/5 0/6 0/8 1/8 0/6 0/6 0/6 0/8 1 2/4 1/0 0/8 0/8 1 1/2 3 1 1 1 1/2 1/5 3/6 1/2 1/0 1/2 1/5 1/8 4/5 1/5 1/5 1/5 2 2/5 6/5 2/0 1/5 2/0 2/5 3/5 9 2/5 2 2/5 3 5/5 11 3 2/5 3/5 4 9 16 4 3/5 4/5 5 13 19/5 5/5 4 5/5 6 15/5 22 6/5 5 6/5 1-7 خمکاری با ابزار دستی: خمکاری ورقهای نازک فلزی را میتوان با استفاده از ابزار دستی انجام داد. برای استفاده از این روش خمکاری به نکتههای زیر باید توجه کرد. الف( خط محل خم تعیین وترسیم شود. ب( قطعه با استفاده از لب گیره به گیره محکم شود پ( با نیروی دست ورق روی گیره خم شود. نیروی مصرف شده باید به قدری باشد که بتواند حالت ارتجاعی فلز را خنثی کند وتغییر شکل پایدار به آن بدهد. )شکل 2-7( 157

)الف( )ب( شکل 2-7 شکل 3-7 برگشت قطعه خمکاری شده خمکاری باید مقداری بیشتر از زاویه مورد نظر اجرا شود زیرا جسم حالت ارتجاعی دارد وفلز پس از خمکاری مقداری به حالت اول برمی گردد. مقدار برگشت زاویه خم به جنس کار بستگی دارد هر چه جنس کار سخت تر وضخامت قطعه وزاویه خمش کمتر باشد مقدار برگشت بیشتر خواهد بود بنابراین باید مقدار برگشت را با توجه به عوامل ذکر شده در نظر داشت. )شکل 3-7( بعد از خمکاری با وسایل دستی خط خم را با قالب تنه یا چکش غیر فلزی می کوبیم تا مقدار شعاع خم کاهش یابد. )شکل 4-7( الف( خمکاری با دست ب( کاهش شعاع خمش به وسیله چکش غیر فلزی )چوبی( شکل 4-7 158

شکل 5-7 برای خمکاری با شعاع خمش زیاد بطور معمول از قالب خمکاری استفاده می شود. در شکل )5-7( نمونه ای از قالب خم را برای شعاع خمش زیاد مشاهده می کنید. قالب ها با قوسهای مختلف برای شعاعهای خمش متفاوت بکار می روند. برای شکل دادن ورق با چکش چوبی یا الستیکی به قطعه ضربه های الزم وارد می شود. برای خمکاری لبه ورق های غیر آهنی مانند آلومینیوم میتوان با فشار دادن میله گرد وحرکت دادن ولغزاندن آن روی آن خمکاری نمود. شکل ) 6-7 (وبا چکش غیر فلزی لبه خم شده را صاف کرد. )الف( شکل 6-7 )ب( خمکاری ورقهای نازک به شکلهای مختلف با استفاده از قالب های مخصوص امکان پذیر می باشد. )7-7( شکل 7-7 خمکاری با طول زیاد به وسیله ابزار دستی بطور معمول با استفاده از نبش های کمکی صورت می گیرد. با این روش یک سر نبشی کمکی به گیره موازی بسته شده سر دیگر آن با بست یا گیره مخصوص محکم می شود. ورق مورد خمکاری نیز بین 159

نبشی ها ثابت می گردد. سپس با ضربه های چکش -خمکاری قطعه انجام می گردد ضربه ممکن است بطور مستقیم به قطعه وارد شود یا برای جلوگیری از اثر چکش روی قطعه با استفاده از قطعه چوبی که به عنوان واسطه بین ضربه های چکش وقطعه قرار می گیرد صورت پذیرد در شکل )8-7( روش خمکاری ورقهای طویل را بااستفاده از ابزار دستی مشاهده می کنید. )الف( )ب( شکل 8-7 )پ( برای خمکاری ورقهای باریک تحت زوایای مختلف به ویژه در کارهای سری وتولید انبوه میتوان از قالب خمکاری استفاده نمود.شکل )9-7( قالب ذکر شده متناسب با شکل قطعه تهیه می شود روی قالب تعدادی سوراخ ایجاد می شود وبا قرار دادن میله درون آنها مسیر خمکاری مشخص می گردد. خمکاری ورقهای نازک با طول زیاد از میز های صافی ویک صفحه کمکی صورت می گیرد. در این روش نیروی خمکاری توسط دست اعمال می شود شکل )10-7( برای خمکاری با این روش ورق را روی صفحه به گونه ای قرار می دهیم که خط محل خم روی لبه صفحه قرار می گیرد سپس قطعه کمکی دیگری مانند تخته یا صفحه فلزی مسطحی را روی ورق قرار می دهیم وبا کف دست آن را روی ورق محکم کرده با دست دیگر کم کم در جهت مطلوب ورق را خم می کنیم این عمل را دراصطالح )خمکاری گوشه ) می نامند. شکل 10-7 شکل 9-7 160

خمکاری ورقهای نازک را تحت زاویه 90 درجه با استفاده از ابزار دستی طی دو مرحله انجام میدهند در مرحله اول قطعه را 40 تا 50 درجه خم نموده ودر مرحله بعد زاویه را کامل می کنند. 2-1-7 خم کاری خمکاری با ماشین خمکن دستگاه خمکن از دو فک باالیی وپایینی وفک خم کننده تشکیل شده است که میتواند تحت زاویه های مختلف حرکت کند. این دستگاه به شکل های متفاوت وابعاد مختلف ساخته شده است. مکانیزم کار این دستگاهها نیز با یکدیگر فرق دارد ولی بطور کلی فک پایینی محل قرار گرفتن ورق است وفک باالئی عمل نگهداری وثابت کردن ورق را انجام می دهد. فک خم کننده که قبل از خمکاری در قسمت زیر ورق قرار دارد میتواند با نیروی اعمال شده به آن به طرف بال حرکت کرده وتحت زاویه دلخواه ورق را خم کند. )شکل 11-7( شکل 11-7 )الف( )ب( 161 با دستگاه خمکن )متناسب با طول دستگاه 0/5 تا 3 متر ) میتوان ورقهای طویل را خمکاری کرد.ضخامت مورد خمکاری نیز به قدرت ومکانیزم کار دستگاه بستگی دارد. دستگاه های خمکن دستی بطور معمول تا ضخامت 1/5 میلی متر وخمکن های برقی تا 3 میلی متر را خمکاری میکنند.

شکل 13-7 در خمکاری ورقهای فلزی با استفاده از دستگاه خمکن با توجه نوع خمکاری مراحل مختلفی راباید طی کرد. برای خم کردن ورقها در حالت معمولی ابتدا ورق را بین دو فک ماشین قرار می دهیم وخط محل خم را با لبه جلو فک باالی دستگاه به گونهای تنظیم میکنیم که بر روی هم منطبق باشند سپس فک باال را پایین آورده و بر روی سطح ورق قرار می دهیم دوباره خط خم را کنترل نموده تا بطور کامل برلبه جلوی قالب منطبق باشد. دوباره فک باال را کنترل میکنیم تا ورق کامال محکم ثابت شده باشد.اکنون صفحه گردان را حرکت می دهیم تا ورق را روی قالب باالیی خم کند. این عمل را آنقدر ادامه می دهیم تا قطعه تحت زاویه مورد نظر خم شود. خم اول قطعاتی که الزم است به شکل ناودانی باشند به وسیله دستگاه خمکن به سادگی صورت می گیرد اما برای خم دوم به قالب مخصوص متناسب با ارتفاع قطعه نیاز می باشد که بطور معمول از چوب یا از قالب های فلزی تهیه می شوند. ثابت کردن قالب در محل خم می بایست بطور دقیق انجام شده و بطور کامل روی ورق محکم شود تا خمکاری بطور دقیق در محل تعیین شده صورت پذیرد. )شکل 7-12( با دستگاه خمکن میتوان لبه ورق را تا زد و روی هم خم کرد برای این کار ابتدا محل خم را تعیین می کنیم وپس از خم کردن لبه ورق در حد تعیین شده ورقی هم ضخامت ورق مورد خمکاری بین محل تاشده قرار داده ومجددا محل خم شده را زیر دستگاه می گذاریم. فک باالیی دستگاه را روی آن محکم کرده وسپس برای روی هم قرار گرفتن کامل لبه ورق الزم است لبه را به گونه ای بین فکهای خمکن تحت فشار قرار داده که لبه روی ورق پرس شود. این عمل برای تازدن دوبل نیز قابل اجرا می باشد. )شکل 7-13( شکل 12-7 162

میزان شعاع خمش را میتوان با دستگاه خمکن تنظیم کرد. در حالت عادی لبه فک خمکننده باید مقابل لبه فک پایینی )میز دستگاه( دستگاه باشد. فک خم کننده میتواند به وسیله پیچهای تنظیم به طرف باال وپایین حرکت کند. هر چه این فک از فک ثابت دستگاه پایین تر باشد به همان نسبت شعاع خمش بزرگتر می شود. از این روش میتوان برای ایجاد قوس در محل خم استفاده کرد. گاهی این عمل که )گرد خمکنی نام دارد( با استفاده از قالب لب گرد نیز انجام می گیرد. در شکل )7-14( گرد خم کردن ورق با استفاده از قالب را مشاهده می کنید. شکل 14-7 استفاده از خمکنهای لقمهای در خمکن های معمولی قالب خم یک پارچه است و خمکاری در طول ورق صورت می گیرد. خمکاری قسمتی از ورق به ویژه در وسط آن با دستگاه های معمولی مقدور نیست به همین منظور خمکن های لقمه ای ساخته شده اند. قالب خم این دستگاه ها از تعدادی لقمه )تیغه( با ابعاد مختلف تهیه شده است. این ماشین برای کلیه کارهای خمکاری مناسب بوده ومیتوان برای شکل دادن ورق به ابعاد مورد نیاز وفرمهای گوناگون از آنها استفاده کرد. تیغه های خم کن به وسیله یک پیچ وضامن نگهدارنده روی دستگاه نصب می گردند ودر مواقع غیر ضروری جدا می شوند. برای خمکاری در طول کم میتوان تیغه مناسب را انتخاب کرد وروی دستگاه بست. باید دقت شود هنگام مو نتاژ تیغه های فرم دهنده لقمه بدرستی وبطور مطمئن در شیاری که به این منظور در ماشین تعبیه شده است قرار گیرند وپس از نصب هر تیغه پیچ آن محکم بسته شود. 163

برای طولهای زیاد میتوان چند تیغه که طول مجموع آنها معادل طول خمکاری است انتخاب نموده وآنها را روی دستگاه بست در شکل )7-15( دستگاه خمکن لقمه ای وشیوه بستن تیغه های آن را می بینید. شکل 15-7 164

4-7 نکات عملی پرچکاری روش پرچکاری چکشی پرچکاری چکشی در حالت سرد وگرم به منظورهای مختلف مانند اتصال و آببندی وغیره انجام می شود. سر میخ پرچها معموال مطابق سر اصلی آن شکل داده می شود. برای انجام پرچکاری مراحل زیر صورت میگیرد: انتخاب میخ پرچ از نظر جنس تعیین قطر وطول میخ پرچ تعیین قطر مته برای سوراخکاری قطعه ها انتخاب وآماده سازی ابزار مورد نیاز عملیات پرچکاری بررسی وکنترل کیفیت پرچ 1-4-7 انتخاب میخ پرچ میخ پرچ متناسب با ویژگیهای قطعات مورد اتصال انتخاب میشود. عوامل مورد توجه در انتخاب میخ پرچ عبارتند از: جنس وشکل پرچ در جدولهای )4-7 تا 7-7( نمونههایی از پرچها را با ویژگیهای مربوطه مشاهده میکنید. جدول 4-7 ویژگیهای پرچهای تا قطر 10 میلیمتر 1 قطر میخ پرچ )d( 1/4 1/7 2 2/6 3 3/5 4 5 6 7 8 9 D 1/8 2/5 3 3/5 4/5 5/2 6/2 7 8/8 10/5 12/2 14 15/8 K 0/6 0/8 1 1/2 1/6 1/8 2/1 2/4 3 3/6 4/2 4/8 5/4 K 2 0/5 0/7 0/9 1 1/3 1/5 1/8 2 2/5 3 3/5 4 4/5 R 1 1/4 1/6 1/2 2/4 2/8 3/4 3/8 4/6 5/7 6/6 7/5 8/5 165

جدول 5-7 ویژگیهای پرچهای تا قطر 10 میلیمتر 1/7 قطر میخ پرچ )d( 2 2/6 3 3/5 4 5 6 7 8 D 2 3/4 4 5/2 6 7 8 10 12 14 16 R 2 2/9 3/3 4/3 5 6 6/5 8/2 10 11/6 13/1 W 0/6 0/7 0/9 1 1/2 1/3 1/7 2 2/4 2/7 K 3 0/9 1 1/3 1/5 1/8 2 2/5 3 3/5 4 D 3 3/8 4/5 5/8 6/8 7/8 9 11/2 13/5 15/8 18 R 3 3/3 3/6 4/7 5/4 6/1 7/1 8/8 10/7 12/5 14/2 جدول 6-7 ویژگیهای پرچها از قطر 10 تا 36 میلیمتر 10 قطر میخ پرچ )d( 12 14 16 18 20 22 24 27 30 33 36 α زاویه سر پرچ 75 0 60 0 45 0 D قطر سر پرچ 14/5 18 21/5 26 30 31/5 34/5 38 42 42/5 46/5 51 K ارتفاع سر پرچ 3 4 5 6/5 8 10 11 12 13/5 15 16/5 18 d قطر سوراخ پرچ 11 13 15 17 15 21 23 25 28 31 34 37 166

جدول 7-7 ویژگی پرچهای سر نیمکروی از قطر 10 تا 36 میلیمتر 10 قطر میخ پرچ )d( 12 14 16 18 20 22 24 27 30 33 36 D 18 22 25 28 32 36 40 43 48 53 58 64 K 7 9 10 11/5 13 14 16 17 15 21 23 25 R 9/5 11 13 14/5 16/5 18/5 20/5 22 24/5 27 30 33 r 1 1/6 1/6 2 2 2 2 2/5 2/5 3 3 4 M 10 M 12 M 16 M 20 M 24 M 27 M 30 M 33 M 36 d 1 قطر سوراخ پرچ 11 13 15 17 19 21 23 25 28 31 34 37 برای تعیین قطر میخ پرچ طول آن وهمچنین قطر مته برای سوراخکاری عالوه بر استفاده از جدولهای باال میتوان از روابطی که در فصل 5 آورده شده است استفاده نمود. انتخاب وآماده سازی ابزار پرچکاری پرچکاری به یکی از روشهای سرد ویا گرم با استفاده از ابزار دستی یا ماشینی صورت می گیرد. اجرای پرچکاری با هر یک از روشهای ذکر شده مستلزم تهیه ابزار مناسب مربوط به آن است. در پرچکاری با ابزار دستی وسایلی از قبیل سندان پرچکش قالب زیر وروی پرچ وچکش مورد نیاز است. 167

این ابزار باید دارای مشخصات مناسبی باشد. به طور مثال سر چکشهایی که در پرچکاری از آنها استفاده می شود. باید صاف وبی عیب باشد تا از اثر گذاشتن روی سر پرچ جلوگیری شود یا قالبهای پرچ باید از فوالدهای آلیاژی تهیه شوند.تا در اثر ضربهها وتنشهای وارده زود فرسوده نشوند. در شکل )7-16( نمونه از این ابزارها را مشاهده می کنید. شکل 7-16 عملیات پرچکاری برای انجام پرچکاری ابتدا قطعات با مته انتخاب شده سوراخ شوند. این عمل پس از نصب مته بر روی دستگاه وثابت کردن قطعه کار صورت می گیرد. در شکل )7-17( روش محکم کردن قطعات را هنگام سوراخکاری مشاهده می کنید. نیروی الزم پرچکاری توسط ضربه های چکش یا به وسیله دستگاه تامین می شود. شیوه کار در پرچکاری دستی متناسب با نوع پرچکاری تغییر می کند و شامل مراحل زیر است : مرحله اول جازدن : در این مرحله پرچ در سوراخ ایجاد شده بوسیله مته در جای خود قرار می گیرد. شکل 7-17 168

کش پرچ بوسیله شده جازده پرچ مرحله این در است: پرچ کشیدن دوم مرحله گیرد. صورت دقیق باید عمل این. برود بین از قطعات بین فاصله تا شود می کشیده مشکالتی با قطعات میان فاصله وجود علت به پرچکاری کیفیت صورت این غیر در شد. خواهد روبرو پرچ سر چکش های ضربه با پرچ وکشیدن جازدن از پس : دادن فرم سوم مرحله و )7-18 شکلهای در. گیرد می خود به را نهایی شکل فرم قالب با و شود می کوبیده بینید. می دستی ابزار با را نیمکروی وسر تخت سر پرچکاری روش 7-19( 7-18 شکل 19-7 شکل پرچکاری در ایمنی نکتههای 4-4-7 وموجب باشند سالم قطر هر از پرچکاری ابزارهای که کنید دقت ابزار انتخاب در 1- نشوند. اتصال عیبهای برتنظیم عالوه تا کنید محکم بخوبی را اتصال مورد قطعات سوراخکاری هنگام 2- شود. جراحتهاجلوگیری وایجاد افراد به قطعه وبرخورد پرتاب از سوراخ دقیق پرتاب اطراف به تا دارید نگه محکم را قالب چکش های ضربه زدن هنگام 3- نشود 169

کار عملی نقشه شماره 1 نوع تمرین اجرای فرنگی پیچ ساده و گوشه زمان آموزش ورق آهن سیاه روغنی با ابعاد نظری عملی 5/5 0/5 150 67 0/5 )1 150 74 0/5 )2 150 81 0/5 )3 جنس و ابعاد مواد اولیه فعالیت درکارگاه 1- به گروههای سه نفره تقسیم واز میان خود یک سرگروه انتخاب نمائید. 2- با تبادل افکار وآموخته های قبلی خود ابعاد قطعات الف/ب/وپ را محاسبه نمائید. 3- در هنگام محاسبه ابعاد قطعات در صورت نیاز به اندازه عرض قالب فرنگی پیچ اندازه موجود در انبار کارگاه را در نظر بگیرید. 4- برای ساخت نقشه کار مورد نظر به چه ابزاری نیاز دارید. آنها را لیست کنید. 170

مراحل اجرا کار 1- ابعاد قطعات الف ب و پ را مطابق نقشه برشکاری نمائید. )شکل 20-7( )شکل 20-7( 2- قطعات را با گونیا کنترل نمائید. )شکل 21-7( )شکل 21-7( 3- قطعه الف را مطابق شکل )7-22( با استفاده از قالب تنه وسندان خمکاری نمائید. )شکل 22-7( 171

4 -قطعه ب را مطابق شکل )23-7( وبا استفاده ازقالب تنه وسندان خمکاری نمائید. نمائید. شکل )23-7( 4- قطعه پ را مطابق شکل )24-7( وبا استفاده از قالب تنه وسندان خمکاری شکل )24-7( 5 -قطعه الف وب را مطابق شکل )25-7( مونتاژ نمائید وسپس با استفاده از قالب فرنگی پیچ آن را کامل نمائید. شکل 25-7 172

6 -قطعه تکمیل شده در مرحله قبل را با قطعه ج مونتاژ نمائید. مراحل انجام فرنگیپیچ گوشه در شکل )26-7( آورده شده است. مرحلهاول قرار دادن قطعات خمکاری شده در یکدیگر مرحله دوم کوبش قطعات توسط چکش چوبی جهت چفت شدن در یکدیگر مرحله سوم استفاده از قالب فرنگیپیچ جهت تکمیل آن شکل 26-7 مراحل اجرای فرنگیپیچ گوشه با استفاده از چکش چوبی و گیره 7- پس از تکمیل وکنترل نهایی آن را برای ارزشیابی به هنر آموزخود ارائه نمائید. فعالیت: در حین انجام کار با چه مشکالتی روبرو بودید جهت برطرف نمودن آن چه راهکاری را پیشنهاد می کنید آیا میتوان با دستگاه چرخ ورقکاری تمرین فوق را انجام داد 173

نوع تمرین نقشه کار شماره 2 اجرای تمرین پرچکاری زمان آموزش ورق آهن سیاه روغنی با ابعاد نظری عملی 7/5 0/5 150 80 1 )1 )2 1/2 یا 150 80 1/5 150 80 2 )3 جنس و ابعاد مواد اولیه فعالیت با توجه نقشه کار فعالیت های زیر را انجام دهید. 1- به گروههای 3 نفره تقسیم شده ویک سرگروه از بین خود انتخاب نمائید. 2- با توجه به نقشه کار چه نوع میخ پرچی میتوان بکار برد. 3- محاسبات مربوط به پرچکاری نظیر. طول پرچ قطرپرچ میزان روی هم قرار گرفتن قطعات قطر مته مورد نیاز جهت سوراخکاری تعداد میخ پرچ و فاصله میخ پرچ ها از لبه قطعه کار را انجام دهید. 4- ابزارهای موردنیاز خود را لیست نمائید. 174

5- محاسبات خود را با گروههای دیگر کالس مقایسه کنید. 6- مراحل پیشنهادی شما برای اجرای کار چگونه است. 7- محاسبات ومراحل اجرای کار خود را با هنرآموزخود در میان بگذارید. مراحل اجرای کار 1 -سه قطعه مطابق با جدول نقشه کار شماره 2 آماده نمایید. شکل 27-7 2 -قطعات را با خط کش وگونیا کنترل نمائید. شکل 28-7 175

3 -با توجه به تعداد پرچ مورد نیاز قطعات را به گیره بسته ونسبت به سوراخکاری قطعات اقدام نمایید. )شکل 29-7( شکل 29-7 4- با توجه به نقشه کار طول میخ پرچ ها را با سوهان کمان اره اندازه نمایید. 5- با استفاده از پیچ ومهره هم قطر با سوراخها وبستن آنها در جای پرچها نسبت به کنترل هم راستا بودن سوراخ اقدام نمائید.پس از مطمئن شدن از صحیح بودن آنها نسبت به مونتاژ قطعه الف وب اقدام نمائید. 6- مراحل پرچکاری را مطابق آموخته های خودانجام دهید. 1- جازدن 2 -کشیدن 3- فرم دادن )شکل 30-7( شکل 30-7 176

7- حال قطعه مونتاژ شده در مرحله 6 را به قطعه پ مانند مرحله قبل مونتاژنمائید. )شکل 31-7( شکل 31-7 8- پس از اتمام کار وکنترل نهائی آن را جهت ارزشیابی به هنر آموزخود ارائه دهید. )شکل 32-7( شکل 32-7 177

نوع تمرین نقشه کار شماره 3 اجرای تمرین خمکاری و پرچکاری زمان آموزش جنس و ابعاد مواد اولیه ورق آهن گالوانیزه با ابعاد نظری عملی 7 177 132 0/5 178

فعالیت با توجه به شکل ونقشه کار 1- به گروههای 3 نفره تقسیم شوید.ویک سر گروه برای خود انتخاب نمائید. 2- با توجه به نقشه کار مراحل انجام آن را با هم گروهی های خود طراحی نمائید. 3- مراحل انجام کار را برای اجرای دستی وهمچنین با خمکن بنویسید. 4- کار خود را با گروههای دیگر مقایسه نموده وبهترین آن را انتخاب نمائید. 5- دستور کار انتخابی را به هنرآموز خود ارائه نموده وپس از تائید ایشان آن را برای اجرا آماده کنید. 6- ابزار موردنیاز خودرا لیست نمائید. 7- پس از اجرای کار مشکالت به وجود آمده در حین اجرا را با هم گروهی های خود وگروه های دیگر در میان گذاشته و دالیل بوجود آمدن آنها را مورد بررسی قرار دهید. 8- راهکار خود برای برطرف نمودن مشکالت را ارائه نمائید. 9- پس از اجرای کار آن را برای ارزشیابی به هنر آموزخود ارائه نمائید. 180

نقشه کار شماره 4 نوع تمرین اجرای تمرین خمکاری و ساخت قندان زمان آموزش ورق استنلس استیل یا ورق روغنی به ابعاد نظری عملی 6 0/5 6 70 70 0/5 )1 140 140 0/5 )2 جنس و ابعاد مواد اولیه فعالیت 1- برای خود یک هم گروهی انتخاب نمائید. 2- بر روی کاغذ وبا استفاده از پرگار یک پنج ضلعی منظم ترسیم نمائید. 3- برای ترسیم پنج ضلعی بر روی ورق های استنلس استیل چگونه باید عمل کرد. 4- ابزارهای مورد نیاز خودرا لیست کنید. 181

مراحل اجرای کار 1 -ورقهای استنلس استیل را به ابعاد 70 70 برشکاری نموده وبا کشیدن قطر های آنها مرکز آنها را مشخص کنیدوسنبه نشان بزنید. )شکل 33-7( شکل 33-7 2 -دایره ای به قطر 70 سانتی متر رسم کنید وآن را به پنج قسمت مساوی تقسیم نمائید.برای این منظور مطابق مراحل زیر عمل می کنیم. )شکل 34-7( شکل 34-7 182

1( دهانه پرگار را اندازه شعاع دایره بازکرده وبه مرکز O دایره ای رسم می کنیم عمود منصف AO را رسم می کنیم تانقطه C بدست آید. 3( دهانه پرگار را به اندازهBC باز کرده وقوس زده تا نقطه D بدست آید. 4( اندازه پاره خط DB یک قسمت از پنج قسمت دایره خواهد بود. )شکل 35-7( شکل 35-7 3- پنج ضلعی قطعات را ترسیم کرده وسپس با قیچی دستی دایره ها را برش میدهیم وبا سوهان پیلیسه آنها را رفع نمائید. )شکل 36-7( شکل 36-7 183

4- از خط خم شروع به خمکاری پنج ضلعی ها کنید. وهر شش قطعه را تکمیل کنید. )شکل 40-7( شکل 40-7 5- قطعات تکمیل شده را به وسیله نقطه جوش به یکدیگر مونتاژ نمائید. )شکل 41-7( شکل 41-7 6- پس از تکمیل بدنه درب قندان راتکمیل نمائید. وسپس دسته درب را مطابق شکل بسازید. )شکل 42-7( 184

7 -پس از تکمیل قطعه آن را جهت ارزشیابی با هنرآموز خود ارائه نمائید. )شکل 43-7( شکل 43-7 185

نوع تمرین نقشه کار شماره 5 اجرای تمرین خمکاری ساخت جا کاغذی زمان آموزش جنس و ابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه با ابعاد 2 210 180 2 )1 480 410 1 )2 380 410 1 )3 نظری عملی 16 186

اولیه ورق ابعاد و جنس 2 شماره قطعه 1 400 480 سیاه آهن ورق 187

ابزارها وماشینهای مورد نیاز 1- خط کش فلزی مدرج 2- سوزن خط کش 3- سنبه نشان 4- پرگار فلزی 5- سوهان تخت 6- چکش فلزی 7- چکش چوبی 8- قیچی اهرمی 9- قیچی گردبر دستی 10- ماشین خمکن یک متری مراحل انجام کار 1- ابعاد قطعات 2 و 3 )طبقه های جا کاغذی( را با خط کش فلزی 50 سانتی متری وکلیس کنترل کنید. 2 -گسترش طبقه های جا کاغذی را مطابق شکل )44-7( روی ورقهای مربوطه رسم کنید. شکل 44-7 189

3- قسمتهای اضافی را که با خط های هاشور روی گسترش طبقه جا کاغذی مشخص شده است با قیچی اهرمی ببرید. شکل )45-7( شکل 45-7 4- لبههای خطهای بریده شده را درصورت نیاز پلیسه گیری وصافکاری کنید. 5- لبههای طبقه ها را مطابق شکل )46-7( مرحله به مرحله خمکاری کرده روی بدنه قطعه پرس کنید. شکل 46-7 190

6- به ترتیب شماره ای که روی گسترش قطعات مشخص شده است دیوارهای هر دو قطعه را مطابق شکل )47-7( خمکاری کنید. شکل 47-7 7- دیواره ها را پس از خمکاری به وسیله گونیای 90 درجه کنترل کنید. )شکل 48-7( یاد آوری گونیایی دیوارها هنگام مونتاژ اهمیت زیادی دارد. شکل 48-7 191

8 -گسترش پایه ها را مطابق شکل )49-7( روی ورق آهن سیاه به ضخامت 2 میلی متر طبق اندازه های دا ده شده ترسیم کنید. شکل 49-7 9- قسمتهای اضافی را با قیچی اهرمی یا در صورت امکان با گیوتین ببرید. 10- پایهها را به وسیله ماشین خمکن تحت زاویه 90 درجه بطور دقیق خمکاری کنید. )شکل 50-7( شکل 50-7 192

11- پایهها را پس از خمکاری بوسیله گونیا کنترل کنید. )شکل 51-7( شکل 51-7 یاد آوری گونیای بودن پایه هنگام مونتاژ از اهمیت زیادی برخوردار است بنابراین باید در خمکاری آنها دقت نمود. 12- یکی از پایه ها را با گیره دستی یا انبر قفلی به قطعه شماره 2 )طبقه بزرگ جا کاغذی ) به گونه ای که به طور کامل تراز و گونیا باشد محکم کنید. 13 دستگاه نقطه جوش را آماده کنید. الکترودهای آن را کنترل نموده وچنانچه نیاز به سوهانکاری یا تنظیم دارند در این مورد اقدام نمائید. آمپر دستگاه نقطه جوش را تنظیم نمائید. در حالی که قطعهها را با گیرهی دستی به پایه محکم کردهاید با دقت فقط یک نقطه جوش در وسط هر پایه بزنید برای اطمینان یافتن از تراز بودن و گونیایی آنرا کنترل کنید و در صورت درست بودن چهار نقطهی جوش دیگر در اطراف نقطه جوش اولی بزنید. 14- پس از اتصال پایه ها به قطعه شماره 2 قطعه شماره 3 را به وسیله نقطه جوش به ابتدای پایه ها متصل کنید. بطوری که به طور کامل با قطعه شماره 2 موازی باشد.برای 193

داشتن دقت عمل در موقع اتصال قطعه شماره 3 که هم موازی با قطعه شماره 2 باشد وهم در راستای پلیه ها قرار گیرد میتوان از یک شابلن استفاده نمود. 15- در صورت نیاز محل های نقطه جوش شده را صافکاری کنید. 16- چنانچه پلیسه یا ناهمواری روی لبه ها یا سطح کار وجود دارد آن را برطرف نمائید. 17- قطعه کار را بازرسی وکنترل نهائی نموده وبرای ارزشیابی تحویل نمائید. 194

نقشه کارشماره 6 نوع تمرین اجرای تمرین خمکاری فرنگی پیچ زمان آموزش جنس و ابعاد مواد اولیه ورق آهن سیاه با ابعاد نظری عملی 22 2 195

فعالیت 1- به گروههای سه نفره تقسیم ویک سر گروه برای خود انتخاب نمائید. 2- با توجه به نقشه کار ابعاد قطعات 2-1 و 3 را بدست آورید. 3- کار خود رابا گروههای دیگر مقایسه نموده وجواب را جهت اجرا با هنرآموز خود هماهنگ نمائید. 4- ابزارهای مورد نیاز خود را لیست نمائید. 5- دستگاه های مورد نیاز جهت ساخت این نقشه کار را لیست کنید. 6- در صورتیکه در کارگاه هنرستان خود خمکن لقمه ای ندارید برای خمکاری کار چه پیشنهادی را دارید. 7- مراحل انجام کار پیشنهادی خودرا ارائه نمائید. مراحل انجام کار 1- ابتدا ابعاد قطعه را کنترل کنید. 2 -گسترش بدنه جعبه را برروی ورق مورد نظر مطابق نقشهی کار رسم کنید. 3- قسمتهای اضافی را که در شکل )52-7( با خطهای هاشور مشخص شدهاند به وسیله قیچی اهرمی رومیزی یا قیچی دستی ببرید. شکل 52-7 197

کنید. 4 -خمکاری لبهها: الف( ابتدالبه شماره 1 راجهت فرنگی پیچ پشت جعبه مطابق )شکل 53-7( خمکاری شکل 53-7 ب( خطهای لبهها را پشت قطعه کار منتقل کرده از لبه شماره 2 تا 6 را با استفاده از ماشین خمکن لبه برگردان کنید. 5- خمکاری سطوح جانبی جعبه: سطح جانبی الف و ب را که در شکل )54-7( مشخص شده اند 90 درجه خم کنید. شکل 54-7 )الف( )ب( سطح ب را با استفاده از ماشین های خمکن لقمه ای یا با استفاده از یک قالب دست ساز که ارتفاع آن کمی از ارتفاع جعبه بیشتر است خمکاری کنید.توجه داشته باشید شکل 55-7 که لبه های 7 و 8 همزمان با قسمتهای الف وب خم می شوند. )شکل 55-7( 198

مراحل انجام کار برای قطعه شماره 2 1- گسترش قطعه شماره 2 را بر روی روق آهن سیاه به ضخامت یک میلیمتر طبق اندازههای داده شده رسم کنید. )شکل 56-7( شکل 56-7 2- قسمتهای اضافی قطعه را که با خطهای هاشور در شکل )57-7( مشخص شده است با قیچی دستی یا اهرمی رومیزی با قیچی گیوتین مناسب ببرید. شکل 57-7 200

3- خطهای بریده شده و همچنین گوشهها را در صورت نیاز صافکاری و پلیسهگیری کنید. )شکل 58-7( شکل 58-7 4- لبه شماره یک را که در شکل )59-7( نشان داده شده است تا بزنید. لبههای شماره 3 2 و 4 را در همان جهت 90 درجه خمکاری کنید. شکل 59-7 201

5- لبههای برگردانده شده قطعه شماره )2( پشت جعبه را در لبههای تا شده جعبه قطعه شمارهی )1( مطابق شکل )60-7( منطبق کنید و جعبه را برای کوبیدن و ایجاد فرنگیپیچ دوبل به روی سندان )شمش( منتقل کنید. شکل 60-7 6- اکنون مطابق شکل )61-7( لبهها را با چکش چوبی بکوبید. توجه داشته باشید برگرداندن لبهها باید مرحله به مرحله انجام پذیرد )شکل 62-7( در غیر اینصورت ناهمواری و ناصافی سطوح اطراف حتمی است. شکل 61-7 شکل 62-7 202

اولیه ورق ابعاد و جنس 3 شماره قطعه 1 25 356 سیاه آهن ورق 3 شماره قطعه ساخت برای کار انجام مراحل 63-7( )شکل کنید. کنترل گونیایی و اندازه نظر از را قطعه ابعاد 1-63-7 شکل ابعاد به آهن ورق روی شده داده اندازههای طبق را )3( شماره قطعه گسترش 2-64-7( )شکل کنید. رسم 1 25 356 64-7 شکل نیز و ببرید است شده مشخص هاشور خطهای با که را اضافی قسمتهای 3-65-7( )شکل بزنید. برش دستی قیچی وسیله به را )ب( و )الف( خطهای 65-7 شکل مستطیل مربع اضافی قسمتهای بریدن و )ب( و )الف( خطهای برش از پس 4- با و 66-7( )شکل کنید خم موازی گیره لبههای بین قطعه بستن با را میلیمتر 5 136 برگردانید. مناسب چکش ضربههای زدن 66-7 شکل 203

5- مربع مستطیل 10 136 میلیمتر را با ماشین خمکن مناسب خمکاری کنید. )شکل 67-7( شکل 67-7 6- قطعه را از قسمتهای فاقبری شده تحت زاویه 90 درجه خم کنید. )شکل 68-7( شکل 68-7 7- قطعه خم شده را درون جعبه انبار طبق اندازه داده شده در شکل )69-7( قرار دهید و به وسیله گیره دستی یا انبر قفلی ثابت کنید. شکل 69-7 8- دستگاه نقطه جوش را تنظیم کنید الکترودهای دستگاه را در صورت لزوم سوهانکاری کرده سپس قطعه شماره )3( را به بدنه قطعه شماره )1( نقطه جوش کنید. 9- نقاط جوش شده را در صورت نیاز صافکاری کنید. 10- جعبه ساخته شده را پرداخته نهایی کنید و برای ارزشیابی تحویل دهید. 204

پیوستها 205

کار فرفوژه نام قطعه کار: محل قرار تابلو نقاشی برای ساخت قطعه کار الزم است مراحل زیر انجام شود: 1- مطابق نقشه کاروبراساس جدول اقدام به برش قطعات نمایید. 2- با بکارگیری فرآیند اکسی اسیتلن وبا استفاده از سندان وچکش اقدام به فرم دهی قطعات نمایید. 3- پس از تکمیل قطعات آنها را به یکدیگر مونتاژ نمایید. 4- محل های جوشکاری شده را با استفاده از سوهان خشن صاف کنید. 5- مراحل تکمیلی را انجام دهید. 207

211 Project: Spiral Easel Page 5 of 10